U prostorijama Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Beogradu održana je promocija izuzetne monografije dr Viktorije Aladžić – remek-dela o arhitektonskom i istorijskom razvoju Subotice od 1700 pa do 1974. godine. Ovaj kapitalni rad ne samo da pruža detaljan pregled urbanog i arhitektonskog razvoja Subotice, već i duboko uranja u istorijske slojeve grada, osvetljavajući njegovu kulturnu, političku i društvenu transformaciju kroz više epoha. Izdavač ovog kapitalnog dela je Republički zavod za zaštitu spomenika, koji je prepoznao značaj ove monografije za buduće generacije.
Knjiga dr Aladžić predstavlja jedinstveni vodič kroz složeni identitet Subotice, grada koji je iz male pogranične varoši izrastao u velelepni centar srednjoevropske secesije i modernizma. Autorka sa velikom preciznošću prikazuje kako su istorijski tokovi – od kraja osmanske vladavine, preko Habsburške monarhije, Kraljevine SHS, sve do perioda socijalističke Jugoslavije – oblikovali arhitektonski pečat grada.
Poseban akcenat u monografiji stavljen je na subotičku secesiju, jedan od najznačajnijih i najlepših arhitektonskih izraza u ovom delu Evrope, kao i na učešće lokalnih i evropskih arhitekata u formiranju autentičnog vizuelnog identiteta grada. Višedecenijski rad autorke, podrazumevao je brojna istraživanja i prikupljanje građe, od arhiva po Srbiji pa do arhiva u Budimpešti. Knjiga obiluje fotografijama originalnih dokumenata, koja sakupljena na jednom mestu, čine ovo delo i svojevrsnim istorijskim izvorom, od ogromne važnosti za proučavanje ionako nepristupačnog i dosta maglovitog perioda za nas.
Promocija je okupila brojne stručnjake iz oblasti arhitekture, urbanizma, istorije umetnosti, kao i poštovaoce kulturnog nasleđa, koji su izrazili veliko poštovanje prema radu dr Aladžić, ističući značaj monografije za buduća istraživanja, konzervatorske prakse, ali i za širu javnost koja želi da razume korene i dušu Subotice. U samom uvodnom delu, okupljenima su se obratili prof. dr Borislav Stojkov i dr Slavica Vujović, ukazujući da je monografija životno delo autorke, koja je svoj radni vek i aktivističku borbu posvetila očuvanju jezgra grada, koji je svojevrstan biser u arhitekturi na našem podneblju. Viktorija Aladžić je proglašena za Heroinu nasleđa 2023. godine, zahvaljujući njenom predanom radu na očuvanju arhitektonskog nasleđa u Srbiji, a posebno u Subotici.
Monografija dr Viktorije Aladžić nije samo knjiga – to je istorijsko-umetnički dokument koji svedoči o bogatoj i turbulentnoj prošlosti jednog grada, ali i o njegovoj sposobnosti da, kroz vekove, sačuva sopstveni identitet i lepotu. Da li će uticati na buđenje svesti svih nas i naterati nas da poštujemo naše kulturno istorijsko nasleđe na način na koji zaslužuje, pokazaće vreme.
“Subotica je u poslednja tri veka bila u sastavu mnogih država i njen prostorni razvoj ne može da se razmatra bez analize i razumevanja političkog konteksta i društvenog uređenja svake od njih” – Viktorija Aladžić
