Turizam je privredna grana o kojoj se u Republici Srbiji poslednjih godina veoma vodi računa i u koju se sistematski ulaže, zbog čega su Srbija, njene banje, planine, reke i jezera, ali i gradovi, sve češće odredišta stranih i domaćih turista. A sve je počelo kada je knez Miloš 1837. godine izdao, može se reći, prvi turistički vaučer.
Jedan od načina promovisanja domaćeg turizma su i poštanske marke na ovu temu, koje je Pošta Srbije sa Ministarstvom trgovine, turizma i telekomunikacija, 2018. godine prvi put uvrstila u godišnji program izdavanja prigodnih poštanskih maraka.
U okviru edicije „Turizam”, svoje mesto na marki prva je zauzela planinska lepotica Zapadne Srbije, Zlatibor. Izdanje „Turizam u Srbiji”, sa podnaslovom „125 godina organizovanog turizma na Zlatiboru”, u opticaj je pušteno 20. avgusta 2018. Na marki, nominale 23 dinara, vidi se tipičan zlatiborski pejzaž, jezero u središtu turističkog centra Zlatibora, nekada na Partizanskim vodama a danas na Kraljevoj vodi, izgrađeno davne 1947. godine.
Izdanje prate i jedan FDC koverat kao i maksimum karta, na kojima su takođe prikazani karakteristični motivi zlatiborskih pejsaža. Marka je, u šalterskom tabaku od 10 komada, tehnikom višebojnog ofseta štampana u štampariji „Forum” u Novom Sadu, a grafičko rešenje za ovo izdanje kreirala je akademski grafičar Nadežda Skočajić, kreator maraka Pošte Srbije.
Na Zlatiboru je 20. avgusta 1893. godine, na narodnom okupljanju kod zlatiborskog izvora Kulaševac, kralj Aleksandar Obrenović dopustio da se ozida česma i da se taj izvor preimenuje u Kraljevu vodu, iz koje se i danas osvežavaju turisti Zlatibora. Ova česma je prvi zidani objekat na planini, posle čije gradnje kreću masovnije turističke posete i podizanje letnjikovaca za odmor. Toga dana je praktično utemeljena turistička delatnost na Zlatiboru.
Danas je Zlatibor moderno turističko mesto sa nizom sadržaja, apartmanskim kompleksima i desetinama savremenih hotela, za potpun odmor tokom cele godine. Ski centar „Tornik”, avantura parkovi, Stopića pećina sa bigrenim kadama, vodopad u Gostilju, Muzej „Staro selo” u Sirogojnu, pruga uskog koloseka „Šarganska osmica” u obližnjoj Mokroj Gori, samo su deo sadržaja koje Zlatibor nudi posetiocima. Pri kraju je i izgradnja najnovije zlatiborske atrakcije, najduže jednožične gondole na svetu – panoramske „Gold gondole” od 55 kabina, koja će spojiti centar Zlatibora sa najvišim vrhom Tornikom.
Skoro pola veka pre podizanja česme na Zlatiboru, 21. juna 1837. godine, knez Miloš napisao je prvi uput, savremenim jezikom rečeno – prvi turistički vaučer, kojim je zastavnik Lazarević iz Kragujevca upućen na odmor i upotrebu lekovite vode, u Sokobanju. Ovaj dokument deklariše Sokobanju kao turističko mesto sa najdužom tradicijom organizovanog turizma u zemlji, a to je ujedno i bio povod da Pošta Srbije objavi novu prigodnu marku emisije „Turizam”, 21. avgusta 2019. godine.
Ova marka nosi oznaku nominalne vrednosti 27 dinara, a na marki su prikazani Soko Grad i detalji starog amama u Sokobanji. Marka je štampana tehnikom višebojnog ofseta u tabacima od deset komada, a osim prigodne marke, ovo izdanje ima i jedan koverat prvoga dana, kao i maksimum kartu. Tehnička realizacija izdanja poverena je štampariji „Forum” iz Novog Sada, a za kreiranje grafičkog rešenja bio je zadužen akademski grafičar Jakša Vlahović.
Razvoj i afirmaciju Sokobanje, turističkog dragulja Srbije, omogućilo je bogatstvo netaknutih prirodnih lepota, termalne vode različitih svojstava i temperature (od 22 do 46 stepeni Celizijusa) i kristalno čist vazduh. Sokobanju onog doba, a i danas, odlikuju netaknuta priroda, prekrasni pejsaži, biserna reka Moravica, Vrmdžansko i Bovansko jezero i izvanredna klima, što je više nego dovoljno da je ova banja i danas popularna među ljubiteljima dobre zabave, relaksacije i aktivnog odmora.
Duh minulih stoleća, arheološka nalazišta iz doba Vizantijskog carstva, zidine srednjovekovnih srpskih tvrđava, tragovi Otomanske imperije, Kneževine i Kraljevine Srbije… U istorijskim vilama i hotelima sa elegantnim fasadama i u centralnoj banjskoj čaršiji možete osetiti duh prošlih vremena i lako možete zamisliti posetioce poput knjaza Miloša Obrenovića, Stevana Sremca, Branislava Nušića, Ive Andrića…
Još jedan turistički biser Srbije našao je svoje mesto u Programu izdanja prigodnih maraka u 2020. godini. Pošta Srbije predstavila je, u izdanju „Turizam”, Golubačku tvrđavu na Dunavu. Marka, nominalne vrednosti 81 dinar, štampana je u tabacima od deset komada, tehnikom višebojnog ofseta u novosadskom „Forumu”, a izdanje prate koverat prvoga dana i maksimum karta. U opticaj je pušteno 21. maja ove godine, a grafički ga je obradila Anamari Banjac, akademski slikar, kreator maraka Pošte Srbije.
Srednjovekovna tvrđava Golubac nalazi se na desnoj obali Dunava, na četiri kilometra nizvodno od Golupca, na strateški izuzetno važnom mestu na kome se reka sužava – stenovitom grebenu na samom ulazu u Đerdapsku klisuru, sa koga se mogao kontrolisati vodeni put kroz klisuru. U pisanim izvorima prvi put se pominje 1335. godine, kada je bila u ugarskim rukama. Kao pogranično utvrđenje Golubac je imao veoma burnu istoriju i bio je u posedu Srba, Ugara i Turaka, a danas je spomenik kulture od izuzetnog značaja, ne samo za područje Donjeg Podunavlja i Republiku Srbiju, već i za Evropu i predstavlja osnovu evropske kulturne raznolikosti.
Samu tvrđavu čine tri odvojene celine, nastajale u dužem vremenskom periodu i u više građevinskih faza. Najstarija je manje srednjovekovno utvrđenje na vrhu stenovitog grebena, sa visokim kulama pravougaone osnove. Krajem XIV ili početkom XV veka tvrđava se spustila i na priobalni prostor. Tu je, smeštena na najbezbednijem mestu uz samu stenu, izgrađena palata iz čije se sale pružao pogled na Dunav. U XV veku Golubac su zaposeli Turci, koji su kule spoljnog utvrđenja obzidali, kako bi se povećala otpornost utvrđenja na vatreno oružje. Tada je podignuta i niska poligonalna kula, isturena ka Dunavu, u kojoj su na dve etaže bili smešteni topovi, te je tako tvrđava prilagođena novom načinu ratovanja.
Golubačka tvrđava je imala burnu istoriju u kojoj su se vodile mnoge bitke za tvrđavu, o čemu svedoče i mnogobrojni predmeti (keramički, gvozdene alatke, sekire, maklje, budaci, reze za zatvaranje kapije), koji su pronađeni u arheološkim istraživanjima.
U postupku izrade idejno–likovnih rešenja za prigodna izdanja, tim kreatora i dizajnera poštanskih maraka RJ „Srbijamarka” Pošte Srbije, u značajnoj meri se oslanja na saradnju i stručnu pomoć relevantnih naučnih i drugih institucija i privrednih organizacija, društava i udruženja, koje svojom „logistikom” – obezbeđivanjem inicijalnog fotografskog materijala, istorijske dokumentacije, saradnjom na tekstovima koji se odnose na temu prigodnog izdanja, doprinose faktografskoj preciznosti svakog pojedinačnog izdanja prigodnih poštanskih maraka Pošte Srbije. Kreatorima se tako pruža mogućnost da dovoljno istraže temu koju likovno obrađuju i da ostvare visok umetnički kvalitet u krajnjem proizvodu.
U realizaciji prigodnih izdanja emisije „Turizam”, stručnu pomoć i saradnju pružile su turističke organizacije – u 2018. TO „Zlatibor”, u 2019. TO „Sokobanja” i u 2020. TO „Golubac”, zajedno sa Republičkim zavodom za zaštitu spomenika kulture – Beograd.
Autor: JP Pošta Srbije/RJ „Srbijamarka”
