Genijalni pronalazač i naučnik čije delo kao da tek počinje da izaziva istinsko interesovanje globalne javnosti, Nikola Tesla, s pravom se našao na brojnim izdanjima poštanskih maraka naše zemlje, ali i poštanskih uprava širom sveta. Pošta Srbije stavljanjem njihovim likova na svoje poštanske marke odala je počast domaćim ali i stranim velikanima nauke.
Po pitanju velikih naučnika svetskog glasa čija su dela doprinela razvitku naše civilizacije, marke sa temom nauke i motivima portreta naučnika i njihovih izuma i dostignuća, oduvek su bile oblast velikog interesovanja javnosti i kolekcionara, filatelista i rado se čuvaju u albumima kolekcionara.
Prvu emisiju čija je tema nauka, odnosno naučnici, Pošta Srbije objavila je u 2007. godini pod nazivom „Velikani nauke”. Na tri marke ovog izdanja nalaze se portreti Vilijama Tomsona Kelvina od Larga, matematičara, fizičara i inženjera u čiju se čast jedinica za apsolutnu temperaturu zove „kelvin”.
Portret fizičara Đuzepea Okjalinija, pionira na polju spektroskopije učesnika u istraživanju i otkrivanju pozitrona u kosmičkim zracima sprovedenog u laboratoriji u Kembridžu i portret ruskog naučnika Dmitrija Ivanoviča Mendeljejeva, koji je poznat kao jedan od dvojice naučnika koji su stvorili Periodni sistem elemenata.
Umetničku obradu ovog izdanja maraka uradio je Jakša Vlahović, akademski grafičar, kreator poštanskih maraka i vrednosnica Pošte Srbije. Ove marke nose oznake nominala 40, 46 i 46 dinara, a štampane su tehnikom višebojnog ofseta u štampariji „Forum” u Novom Sadu.
Prigodno izdanje „Nauka”, objavljeno 2009. godine, posvećeno je obeležavanju sto godina od rođenja Pavla Savića, (1909-1994) fizičara i hemičara, člana Srpske akademije nauka i umetnosti i njenog predsednika u periodu 1971-1981. godine; 150 godina od rođenja francuskog fizičara i hemičara Pjera Kirija (1859-1906). Njemu u čast 1910. godine jedinica za radioaktivnost nazvana je „kiri”.
Marka je izdata i povodom 150 godina od rođenja Dimitrija Putnikovića (1880-1910) pedagoga i aktivnog radnika na polju prosvete, osnivača i prvog upravnika školskog muzeja „D. J. Putniković” i obeležavanju 200 godina od rođenja Čarlsa Darvina (1809-1882) prirodnjaka i autora poznate teorije o postanku vrsta i evolucije u prirodi i među živim bićima. Likovna rešenja za četiri marke ovog izdanja delo su Mie Lužajić, akademskog slikara, a izdanje je štampano tehnikom višebojnog ofseta u štampariji „Forum” u Novom Sadu.
Marke sa portrtetima Pavla Savića i Dimitrija Putnikovića nose oznake nominala 22 dinara, dok marke sa portretima Čarlsa Darvina i Pjera Kirija nose oznake nominala 46 dinara. Od 2009. pa sve do 2014. godine na prigodnim izdanjima sa temom „Nauka”, kao motivi, nalazila su se naučna i tehnička dostignuća, patenti, mašine….
Izdanje „Nauka” iz 2014. godine, od dve marke, posvećeno je obeležavanju 100. godišnjice rođenja Petra Stevanovića, profesora geologije Univerziteta u Beogradu, redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti, predsednika Srpskog geološkog društva, naučnika svetskog renomea, kao i 200. godišnjici rođenja našeg poznatog prirodnjaka, najznačajnijeg srpskog botaničara i jednog od najvećih srpskih naučnika, Josifa Pančića.
Idejno-likovno rešenje za ovo izdanje delo je mr Bobana Savića, akademskog slikara, kreatora maraka Pošte Srbije, a dve marke, štampane tehnikom višebojnog ofseta u Zavodu za izradu novčanica i kovanog novca u Beogradu, nose oznake nominala 23, odnosno 74 dinara.
I u 2015. godini JP „Pošta Srbije” nastavila je sa dobrom praksom upoznavanja šire javnosti sa likovima i delima naših najznačajnijih naučnika iz različitih oblasti naučnog delovanja, pa su, u likovnoj obradi akademske slikarke Anamari Banjac, kreatorke maraka Pošte Srbije, na dve marke izdanja „Nauka” iz 2015. godine, objavljeni portreti Jovana Cvijića, srpskog naučnika, utemeljivača srpske geografije, osnivača Srpskog geografskog društva, predsednika Srpske kraljevske akademije, profesora i rektora Beogradskog univerziteta i počasnog doktora Univerziteta Sorbona i Karlovog univerziteta u Pragu, kao i portret dr Aćima Medovića, poreklom Poljaka (Joachim Medowic), lekara i pisca, doktora medicine, jednog od prvih srpskih lekara, osnivača i prvog predsednika Srpskog lekarskog društva.
Dr Medović je bio jedan od najobrazovanijih ljudi svoga vremenai jedan od najvećih autoriteta u oblasti medicine u Srbiji. Učestvovao je u organizaciji sanitetske službe i bio jedan od začetnika zdravstvenog zakonodavstva. Marke su štampane tehnikom višebojnog ofseta u štampariji ZIN u Beogradu, a nose oznake nominala 23, odnosno 74 dinara.
Iste godine objavljen je i portret čuvenog naučnika Mihajla Pupina, nominalne vrednosti 23 dinara, u emisiji „100 godina patenata Mihajla Idvorskog Pupina – Začetak telekomunikacija”. Motiv za marku posvećenu Mihajlu Pupinu naslikao je Boban Savić, a marku je štampao beogradski ZIN, tehnikom višebojnog ofseta.
Godina 2016. donela je čak tri izdanja čija je šira tema nauka, a motivi na markama portreti poznatih naučnika. Na prigodnoj poštanskoj marki objavljenoj povodom obeležavanja 125 godina od osnivanja Srpskog geološkog društva je portret osnivača društva, Jovana Žujovića. Marka nominale 23 dinara, za koju je idejno–likovno rešenje dao Jakša Vlahović, realizovana je tehnikom višebojne ofset štampe u Zavodu za izradu novčanica i kovanog novca u Beogradu. O drugom izdanju sa temom nauka iz 2016. godine već smo pisali – reč je o marki sa motivom Teslinog transformatora i portretom Nikole Tesle u pozadini, u emisiji pod nazivom „125 godina od patenta Teslinog transformatora”, čiju je umetničku obradu uradila mr Marina Kalezić, akademski slikar, dok je na trećoj marki portret dr Vojislava M. Subotića mlađeg, neuropsihijatra, osnivača sudske psihijatrije kod nas, učesnika Srpsko–bugarskog rata 1885, Balkanskih i Prvog svetskog rata i velikog dobrotvora i zadužbinara. Likovna realizacija delo je Anamari Banjac, a marka nominalne vrednosti 23 dinara štampana je tehnikom višebojnog ofseta u beogradskom ZIN.
Prigodno izdanje „Nauka” koje je Pošta Srbije objavila 2017. godine ima dve marke, nominalnih vrednosti 23 i 46 dinara. U umetničkoj obradi Jakše Vlahovića, na marki nominale 23 dinara objavljen je portret Koste Stojanovića profesora primenjene matematike na Beogradskom univerzitetu, autora dela iz mehanike, fizike, ekonomije i sociologije, koji je osam puta bio ministar u vladama Kraljevine Srbije i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, pregovarač na Pariskoj mirovnoj konferenciji 1919. godine i potpisnik Rapalskog sporazuma 1920, a na marki nominale 46 dinara je portret Marije Sklodovske-Kiri, francuske fizičarke i hemičarke poljskog porekla, jedina žene dvostruke dobitnice Nobelove nagrade. Prvi put je Nobelovu nagradu dobila 1903. godine, za naučna dostignuća u fizici, u ispitivanju radioaktivnosti, zajedno sa Pjerom Kirijem i Anrijem Bekerelom, a drugu Nobelovu nagradu dobila je iz hemije, 1911. godine, za izdvajanje elementarnog radona. Marke su tehnikom višebojnog ofseta štampane u Zavodu za izradu novčanica i kovanog novca u Beogradu.
JP „Pošta Srbije” je prigodnom izdanju „Nauka” u 2018. godini posvetila karnet u koricama od četiri marke nominala po 23 dinara za svaku, na kojima su svoje mesto našli Anton Koh, povodom 175 godina od njegovog rođenja, zatim Vladimir D. Laskarev, povodom 150 godina od rođenja, te Stevan Bošković i Mihailo Petrović – Mika Alas, takođe povodom 150. godišnjice od rođenja. Sva četvorica dali su izuzetan naučni doprinos naučnoj misli i praksi srpske nauke. Anton Koh je bio profesor geologije i mineralogije, autor prve monografije i geološke karte Fruške gore, Vladimir Laskarev bio je geolog i mineralog, predavač paleontologije na Beogradskom univerzitetu, redovan član i upravnik Geološkog instituta SANU. Stevan Bošković bio je utemeljivač Vojnogeografskog instituta i suosnivač Geografskog društva sa Jovanom Cvijićem, načelnik Geografskog odeljenja Generalštaba Srpske vojske, osnivač Više geodetske škole Vojnogeografskog institua, dopisni član Srpske kraljevske akademije i redovni član SANU.
Doajenima prirodnih nauka posvećeno je i prigodno izdanje Pošte Srbije „Nauka” iz 2019. godine. Na dve marke ovog izdanja, u umetničkoj obradi akademskog grafičara Nadežde Skočajić, kreatora maraka Pošte Srbije, svoje mesto našli su Svetolik Stevanović, mineralog–kristalograf i prirodnjak Jelenko M. Mihailović. Svetolik Stevanović, čiji je portret na marki nominale 23 dinara, pripadnik je prve generacije srpskih geologa. Učestvovao je u ratovima za oslobođenje Srbije od 1912–1918, napredovao je do čina potpukovnika, a tokom Prvog svetskog rata bio je direktor Srpske gimnazije u Bolijeu kod Nice (Francuska). Kao honorarni nastavnik predavao je mineralogiju sa geologijom na Poljoprivrednom fakultetu kao i na Višoj pedagoškoj školi. Prvi je uveo kristalografske metode za proučavanje minerala u Srbiji. Detaljno je geološki proučio Nišku i Vrnjačku banju a rezultate je objavio u dve monografije.
Prirodnjak Jelenko M. Mihailović, čiji je portret na marki nominale 74 dinara, smatra se jednim od utemeljivača seizmologije u Srbiji. Osnivač je Seizmološkog zavoda u Beogradu i veliki popularizator nauke. Njegovom zaslugom Geološki zavod dobija seizmološku stanicu u Tašmajdanskom parku, koja 1910. prerasta u Seizmološki zavod, čiji je Mihailović bio upravnik od 1919. do svoje smrti 1956. Bio je član Seizmološkog društva Italije, Nemačkog geofizičkog društva i član Španskog astronomskog društva.
Autor: JP Pošta Srbije/RJ „Srbijamarka”
