O vezi između srednjovekovne Srbije, Jerusalima i srednjovekovne Judeje (današnjeg Izraela) tako malo pričamo, a neverovatno je bogata i seže u kontinuitetu od tada pa do dana današnjeg. Interesantno je da živimo okruženi bogatim nasleđem naših predaka, od starih zdanja pored kojih prolazimo svaki dan, pa do neverovatnih relikvija koje su okosnica naše pravoslavne vere, a da o njihovom poreklu tako malo znamo ili čak uopšte ne znamo.
Mar Saba, ulaz
Mi u svom nasleđu baštinimo vredne relikvije i artefakte stare hiljadama godina, neprocenjive vrednosti, koje su naši preci tako pomno čuvali ne bi li na taj način sačuvali sećanje na naše poreklo, državu ili religiju i preneli nam ih u nasleđe, znajući koju vrednost za budućnost one imaju. Iz tog razloga ćemo ovoga puta pričati o neprocenjivim relikvijama koje mi kao hrišćani baštinimo a koju nam je u nasleđe ostavio naš najveći svetitelj, čije se mošti trenutno nalaze izložene u hramu koji je njemu posvećen. Naravno, radi se o svetom Savi, koji s punim pravom nosi epitet najznačajnije istorijske ličnosti u srpskoj istoriji.
Ikona sv Save Osvećenog, Foto: Alekjds on wikipedia
Ova priča nas vodi u V vek n.e. kada u Kedronskoj dolini, između Vitlejema i Mrtvog mora u Judeji, sv Sava Osvećeni osniva najveći pravoslavni manastir Veliku lavru, koja do dana današnjeg postoji i nosi naziv Manastir sv Save Osvećenog (Mar Saba).
Foto: wikipediae user Sir kiss
Sv Sava Osvećeni spada u jednog od najvećih svetitelja u hrišćanstvu, a po predanju pred smrt (oko 532 godine) je zaveštao da se njegov igumanski štap (paterica), pričvrsti pored njegovog groba i preda arhijereju carskog roda i istog imena, koji će u budućnosti doći u manastir. Kao znak po kom će ga poznati, rečeno je da će tokom njegove posete, štap pasti na zemlju. Kada se to bude desilo, pored štapa koji će mu se predati, zaveštao je i da mu se preda ikona Bogorodice Mlekopitateljice.
Štap sv Save Osvećenog
Ikona Bogorodice Mlekopitateljice, Foto: shakko – sopstveno delo / Wikipedia
Mnogo vekova kasnije, tačnije u VIII veku, u Veliku Lavru dolazi sveti Jovan Damaskin, noseći sa sobom ikonu Bogorodice Trojeručice, ispred koje se molio kada mu se odsečena ruka oporavila, pa je njoj u zahvalnost dao da se na ikoni u srebru izlije kopija njegove ruke. Po predanju ikonu je ikonopisao apostol i jevanđelist sv Luka. Sa druge strane ikone, nalazila se ikona sv Nikole, čiji lik je, pretpostavlja se, najverniji prikaz, jer je izrađena po sećanju na njegov boravak u Nikeji tokom čuvenog Sabora.
Ikona Bogorodice Trojeručice
Čuvši za zaveštanje sv Save Osvećenog, Jovan Damaskin poklonima prirodaje i svoju ikonu Bogorodice Trojeručice, da je nasledi onaj koji bude dostojan paterice sv Save Osvećenog.
Početkom XIII veka sv Sava i njegov otac sv Simeon dolaze u Judeju i bogato daruju manastire i crkve u Jerusalimu i Judeji, uključujući crkvu Gospodnju, crkvu sv Jovana u Jerusalimu, kao i crkvu sv Teodosija u blizini Vitlejema.
Mar Saba – Manastir sv Save Osvećenog
Sv Sava tokom boravka u Svetoj Zemlji postaje i član bratstva Velike Lavre, pomaže im otkupom metoha, crkve sv Đorđa u Akri, kuće sv Jovana Bogoslova na Sionskoj gori, gde podiže manastir i crkvu sv Jovanu Bogoslovu, i obnavlja kuću Tajne večere.
Velikim prilozima daruje i gruzijski manastir Časnog krsta, Vitlejemsku crkvu i mnoge druge. Cilj mu je bio i da sagradi manastir i konake za srpske monahe.
Po ugledu na manastirske bolnice, sv Sava osniva prve bolnice u Studenici i na Hilandaru.
Skica Dimitrija Avramovića – štap Svetog Save Osvećenog
Godine 1229, proročanstvo se ispunjava – paterica pada, i sv Savi se predaju sve tri relikvije: štap, ikona Bogorodice Mlekopitateljice i Trojeručice.
Danas se štap čuva na Hilandaru, Mlekopitateljica u Kareji, a Trojeručica takođe u manastiru Hilandar.
Manastir Velika Lavra svetog Atanasija, Sveta Gora
Postoji i druga ikona Trojeručice, izrađena za vreme rusko-japanskog rata i vraćena u crkvu sv Save na Vračaru.
Mošti sv Save Osvećenog su tokom krstaških ratova prenete u Veneciju, ali vraćene 1965. u Veliku Lavru, gde se danas nalaze.
