Kada vas put nanese u istočnu Srbiju, prvo što ugledate je nestvarna lepota Đerdapske klisure i silina moćnog Dunava, koji se razliva kao more kod Golubačke tvrđave i nosi sa sobom priče sa izvorišta od kog je krenuo na dug put, spajajući tako vekovima razne kulture i narode koji su se na njegovim obalama nastanili. Sa takvog gotovo magičnog prostora potiču brojne specifičnnosti stare hiljade godina, od kojih su neke sačuvane do danas.
Od prvih naseobina koje su na ovom delu nastale na obalama Dunava, od kulture Lepenskog vira, preko rimskih gradova i neverovatnih arheoloških lokaliteta, pa do legendi o narodima koji imaju čudesne moći, veruju u natprirodna bića i duhove, istočna Srbija će zbog sve te šarolikosti sa pravom poneti epitet magičnog mesta.
Jedan od naroda koji na ovim prostorima vekovima živi, jedinstvenog jezika, još specifičnijih paganskih običaja koji su i dan danas veoma prisutni među njima, jesu Vlasi.
Narod koji se u XVII veku doselio na prostore današnje istočne Srbije, koja je tada bila opustela i zauzeo oblast između Morave i Timoka, neće menjati ovo područje, pa ćemo danas većinu vlaškog stanovništva zateći uglavnom na teritoriji između Velike Morave, Timoka i Dunava tj. u četiri upravna okruga, Borskom, Braničevskom, Zaječarskom i Pomoravskom.
Vlasi se dele na više etnografskih grupa, među kojima su tri osnovne: Carani, Ungurjani i Munćani. Zasebnu grupu Vlaha čine Bufani u Majdanpeku. Vlaški jezik je maternji jezik Vlaha i pripada grupi istočno-romanskih jezika. Kao manjinska zajednica u Srbiji, oni nemaju svoje škole na vlaškom jeziku, već tim jezikom govore u krugu porodice.
Kada govorimo o vlaškoj kuhinji jedno od najstarijih jela koja su ikada zapisana potiče iz njihove kuhinje i nalazi se na listi nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije. Reč je o ritualnom jelu pod nazivom Žmare ili žumijar, koje se priprema samo u selima na području Homoljskih planina, čiji je recept star oko 300 godina. Sprema se od ovčijeg mesa, praziluka i kukuruznog brašna i nezaobilazno je jelo i dan danas na svadbama u mlavskom kraju.
Karakteristika vlaške kuhinje je da se većina jela sprema na svinjskoj masti, uključujući i slatka testa. U ovom kuvaru, predstavićemo nekoliko jela koja se koriste u oblasti oko Negotina, koja su se najčešće spemala kao nedeljni ručak.
VLAŠKI POLJUPCI
Sastojci:
1 kg brašna
½ l mleka
200 gr svinjske masti
2 jaja
So, šećer, pakovanje kvasca
Za nadev – džem ili mleveni orasi
Priprema:
Rastopite kvasac u toplom mleku u koje ste dodali šećer i kada kvasac nadođe, umesite ga sa brašnom u koje ste dodali so. Mast penasto umutiti i dodati joj umućena jaja. Spojiti sa brašnom i u tu smesu dodavati toplu vodu dok ne dobijete meko testo. Ostavite da nadođe i još jednom premesiti. Na glatku površinu izručiti testo i rukama kidati loptice da mogu da vam stanu na dlan. Svaku od tih loptica razvući i unutra stavljati nadev od džema ili mlevenih oraha sa šećerom. Zatvoriti ih i ređati na pleh. Peći u zagrejanoj rerni, na 200 stepeni oko 15-20 minuta. Kada se ispeku, uvaljati ih u prah šećer.
Kolač se najčešće spremao uz nedeljni ručak ili za slave.
